Verslag wijkvergadering 17 april 2019, inclusief project Statenwarmte
Allereerst start de vergadering met een welkom door Marjolein de Jong, de voorzitter van het wijkoverleg, aan alle bezoekers op deze bijeenkomst in het World Forum. Speciaal ook aan Liesbeth van Tongeren, de wethouder duurzaamheid, die aangeschoven is om te horen waar onze wijk staat met het project Statenwarmte.
Vervolgens volgt het onder applaus en met bloemen uitzwaaien oude bestuursleden Micha de Jong (duurzaamheid en groen, naar het oosten des lands verhuisd) en Annelies van Ewijk na de maximale termijn van zes jaar als secretaris. De voordracht van de nieuwe wijkgenoten-bestuursleden David van der Wal (duurzaamheid en groen) en Marc Konijn (secretaris) wordt omarmd.
Na het voorlezen van de conclusie van de kascommissie volgt met applaus de goedkeuring van het jaarverslag over 2018.
Project Statenwarmte
Wijkbewoner Tom Egyedi is de projectleider en licht de stand van zaken toe. Het is een actie-onderzoek: van, voor en door elkaar.
Dit is de 6e bijeenkomst over het project Statenwarmte. Een jaar geleden werd de start ervan toegelicht op de wijkvergadering. De gemeente Den Haag heeft als ambitie aardgasloos in 2030 te willen zijn. Wachten we tot de gemeente met een plan komt of bekijken we proactief zelf als wijk wat we willen? Met dat laatste in gedachten zijn we dit project gestart. Centraal in het project staat de vraag:
- Welke duurzame warmteoplossingen zijn voor het Statenkwartier haalbaar?
- Wat is de meest interessante optie voor het Statenkwartier om op in te zetten in termen van duurzaamheid, financiële rentabiliteit, draagvlak en haalbaarheid?
De bevindingen over hoe de wijkbewoners er over denken, wat mogelijk is op technisch gebied en een aantal eerste financiële kengetallen worden gedeeld.
Wat vindt de wijk belangrijk?
Er zijn veel enquêtes ingevuld en er zijn interviews gehouden op willekeurige adressen in de wijk, dat beeld geeft een richting. Daaruit blijkt dat men naast goede voorlichting en duurzame warmte ook sterk let op de kosten, eventuele geluidsoverlast en inspraak in de oplossing. Overlast in de straat of huis lijken minder van belang. Uiteraard moet de oplossing veilig zijn, er moet keuzevrijheid zijn en het moet bewezen techniek betreffen. Op de vraag wie een oplossing moet regelen geeft een grote meerderheid aan hier actief als wijk bij betrokken te willen zijn, naast een rol voor de gemeente. Een collectieve oplossing (bv een warmtenet) lijkt vooralsnog de voorkeur van de bewoners uit de enquete en de interviews. Een aantal geeft bovendien aan ook bereid te zijn mee te investeren.
Welke duurzame warmteoplossingen zijn technisch haalbaar?
Na een onderzoek naar de vele opties, zijn er feitelijk vier technisch opties over voor duurzame warmtevoorziening:
- Een (individuele) zogenaamde ‘all electric’ oplossing: je woning verwarmen met een warmtepomp en/of infrarood panelen.
- Een (collectief) warmtenet met warmte op midden temperatuur (MT, warm water 50-60 graden)
- Een (collectief) warmtenet met warmte op hoge temperatuur (HT, warm water 70+ graden)
- Een duurzaam gas in plaats van aardgas, bv waterstofgas.
Oplossing 1, all electric, kan individueel worden toegepast in woningen. Er is inmiddels een paar voorbeelden van in de wijk. Het gaat gepaard met behoorlijk wat isolatie, anders is het niet comfortabel, en is, afhankelijk van de woning, behoorlijk kostbaar. Het wordt doorgaans toegepast in combinatie met veel eigen opwek van elektriciteit via zonnepanelen.
Bij oplossingen 2 en 3, een collectief warmtenet, is de vraag waar de warmte vandaan komt. Hoge temperatuur warmte kan van een geothermiebron (veel potentieel in de stad op 2 km diep) komen of van restwarmte die geïmporteerd wordt via een regionaal warmtenet. “Midden temperatuur warmte” kan uit water gewonnen worden, bijvoorbeeld uit de effluentleiding (afvalwater, kanaal langs de Houtrustweg). Ook combinaties van technieken zijn mogelijk, zo nodig kan water collectief met een (elektrische grote) warmtepomp of een duurzaam gas naar de gewenste temperatuur gebracht worden. Voor alle elementen van oplossingen 2 en 3 geldt, dat het nog moet worden gerealiseerd of aangelegd.
Bij oplossing 4, een duurzaam gas, moet opgemerkt worden dat een dergelijk gas het eerste decennium nog niet voorhanden is, onhelder is of er genoeg van beschikbaar komt, wat het gaat kosten en dat ook de huidige (aardgas)infrastructuur omgebouwd moet worden.
Zo kent elke oplossing nog de nodige uitdagingen.
Financiën
Bij het kiezen van een oplossing hoort ook zicht op de investeringen, baten, terugverdienopties en een financieel plaatje. Als referentie is uitgegaan van een herenhuis van 250 m2 met steensmuren (geen spouwmuur), een plat dak en een aardgasverbruik 2.000 m3 aardgas voor warmte. Uit de eerste financiële berekeningen blijkt dat in 2030 naar verwachting all electric (door de benodigde isolatie) en het huidige aardgas (door de stijgende gasprijs) duurder zullen zijn dan een warmtenet aansluiting. Voor de kosten van duurzaam gas valt nog niet in te schatten wat het financiële plaatje betekent. Deze ramingen moet nog verder uitgewerkt worden om meer duidelijkheid te kunnen verschaffen.
Wat is sowieso slim als huiseigenaar om de komende tijd te doen?
Ongeacht welke oplossing er op termijn komt, er zijn zogenaamde ‘no regret’-maatregelen. Ze verlagen het energiegebruik, verhogen het wooncomfort en spelen een rol bij het bepalen van de waarde van je woning. Onafhankelijk van wat er komt, dit zijn verstandige maatregelen als je met je woning aan de slag gaat:
- zet je cv-ketel in de winter op 60 graden Celsius en test of uw woning comfortabel blijft. Dan heb je een beeld van hoeveel isolatie nodig is om het warm en comfortabel te houden.
- als je het dak moet vernieuwen, pas dakisolatie toe.
- als je meer comfort wilt in je woonkamer, breng vloerisolatiein de kuipruimte aan.
- vervang je ramen door dubbel glas (HR++)
- plaats zonnepanelen(PV) op je dak, voor opwek elektriciteit
- vervang het gasformuis door een inductiekookplaat
- als je de vloer op de begane grond aanpakt, plaats meteen vloerverwarming
Er zijn veel woningen in de wijk die een of meer van deze maatregelen hebben toegepast, ook binnen beschermd stadsgezicht en die u kunt bezoeken. Onze vereniging BuurtEnergie Statenkwartier (BES) https://www.statenkwartier.net/de-wijk/buurtenergie/waar u tegen €20/jaar lid van kunt worden, adviseert u onafhankelijk en deelt kennis en ervaringen van wijkgenoten.
De wethouder
Liesbeth van Tongeren spreekt de zaal toe. Het onderwerp duurzame energie is tot haar vreugd, na een heel lange incubatietijd, nu groot geworden. Het moet dichtbij bewoners gebracht worden. Ze geeft aan een partner voor ons te willen zijn. Op vraag wat de gemeente precies nastreeft, en in welk jaar, antwoordt ze dat er afgesproken is dat er betekenisvolle stappen naar klimaatneutraal moeten worden gezet. Ze omarmt de vraag uit de zaal naar meer daken om elektriciteit met zonnepanelen op te wekken.
Hoe gaat het verder?
Terugkijkend op de centrale onderzoeksvraag (een duurzame warmteoplossing voor de wijk die ook financieel, qua draagvlak en technisch haalbaar is) is er het besef dat nog niet alle antwoorden beschikbaar zijn. Uit de vragen, opmerkingen en interactie op de avond blijkt dat deelnemers aan de bijeenkomst delen dat een warmtenet verder moet worden uitgezocht, maar ook dat men een oplossing als duurzaam gas nog niet wil laten vallen. Er zijn veel vragen over het financiële plaatje, daarover moet meer duidelijkheid worden verschaft. Afgesproken is dat naast het verder uitwerken en doorrekenen van oplossingen 2 en 3 door een gespecialiseerd bureau (bronnen en business cases) dus ook oplossing 4 nader onderzocht wordt.
De conclusie dat belangenbundeling vanuit de wijk verstandig is wordt vooral vertaald naar het eerst actiever krachten bundelen met andere wijken in de stad die met soortgelijke acties bezig zijn. Kennis delen, voorstellen checken en wellicht ook krachten bundelen.
De eerdergenoemde no regret-maatregelen in eigen woning zijn altijd goed, die kan elke bewoners zelf doen.
Met respect en applaus voor alles dat al is uitgezocht en onder de toezegging dat Tom terugkomt als er meer relevante informatie is, sluit Marjolein de Jong de vergadering tegen tienen en praten de deelnemers onder een hapje en drankje nog uitgebreid na.
Wil je meer informatie over Statenwarmte, achtergrondinformatie en de presentatie terugkijken, kijk op de website van Statenwarmte: http://statenwarmte.nl/?page_id=472
“Er zijn veel enquêtes ingevuld en er zijn interviews gehouden op willekeurige adressen in de wijk, dat beeld geeft een richting.” Hoeveel enquetes en interviews waren dat precies?
Uit de enquetes en interviews blijkt onder andere dat men ‘sterk let op de kosten, Wat betekent dit concreet? Wat is het maximale investeringsbedrag dat ‘men’ bereid is op tafel te leggen? En is dit inclusief of exclusief isolatiemaatregelen?
Ik vind ook dat er een 5e optie moet worden onderzocht: GEEN gasverbod, maar wel stimuleren van woningverbetering (isolatie, dubbel glas) en zonnepanelen waar mogelijk. Een goed geïsoleerde woning heeft niet veel gas nodig om warm te worden. Waarom zouden we die kostbare infrastructuur wegdoen? Aardgas is efficiënt, goedkoop en in ruime mate voorradig.
Ik vind ten slotte dat ‘Statenwarmte’ en het Wijkoverleg duidelijk moeten maken welk deel van onze wijk ze vertegenwoordigen met dit soort bijeenkomsten. Mijn vrees is dat slechts een zeer klein deel van onze wijk op de hoogte is van het bestaan van dit initiatief.
Uw reactie en vraag is uitgezet bij de portefeuillehouder. Wij verwachten op korte termijn de reactie op uw bericht.
Hierbij de reactie op uw mail van onze portefeuillehouder:
Er zijn190 respondenten voor dit onderzoek dat zijn de online-enquêtes en de interviews. Één van de resultaten was dat de bewoners sterk op de kosten letten bij hun keuzes voor alternatieven van de huidige warmtevoorziening.
Een “vijfde optie” is de huidige situatie en dit onderzoek is er nu juist op gericht wat als, als gevolg van de wens van de (rijks)overheid, we een alternatief voor de huidige warmte voorziening zouden moeten hebben; wat zijn dan de opties. Dat is onderzocht.
Dat laat onverlet dat dak- en vloerisolatie, dubbel glas en zonnepanelen in elk scenario verstandig is en dus ook in de huidige situatie altijd een goed idee is.
Naast de informatie die via een serie artikelen in de Statenkoerier gepubliceerd is, is er voor de wijkbijeenkomst van 17 april huis aan huis in het Statenkwartier een tweetalige uitnodiging verspreid.
Het Statenkwartier heeft bijna 9.000 inwoners. 190 respondenten = ongeveer 2%. Dit is in mijn beleving veel en veel te weinig om ook maar enige conclusie aan te verbinden. Ik vind dat het wijkoverleg / statenwarmte en de gemeente eerst veel meer moeten doen aan het creëren van bekendheid bij de bewoners over de wens van de gemeente en hoe het wijkoverleg hier pro-actief mee om wenst te gaan. Het lijkt nu wel heel erg op een hobbyproject van een zeer klein groepje bewoners met straks onomkeerbare, kostbare en ingrijpende gevolgen voor alle bewoners van onze wijk. De gemeente kan zich dan vervolgens mooi verschuilen achter uitgebreid overleg en samenwerking met het wijkoverleg.
Ik vind het veel te gemakkelijk om ons zonder slag of stoot neer te leggen bij de ‘wens van de overheid’ op een gasverbod. Nut en noodzaak zijn immers niet aangetoond. Het overstappen op 1 van de 4 varianten kost ontzettend veel geld en levert qua CO2 reductie ontzettend weinig op, zeker als de no-regret maatregelen grootscheeps worden uitgevoerd. Over het algemeen kan het geen kwaad om onderzoek uit te voeren waarbij 1 variant is: ‘nietsdoen’. De andere varianten kunnen hier dan mooi tegen worden afgezet.
Het wijkoverleg zou dus moeten insteken op een veel uitgebreidere voorlichtingscampagne, samen met de gemeente en vervolgens een goede draagvlakmeting moeten doen.
Dag Michel,
Even op een paar punten reageren.
Bekendheid. Graag horen we van je wat er nog extra zou moeten gebeuren aan het geven van bekendheid. Wat we tot nu toe hebben gedaan: artikelen in alle Statenkoeriers van de afgelopen 6 kwartalen. Een Statenkoerier stond zelf helemaal in het teken van dit project. 6 wijkbijeenkomsten gehouden. 3 x huis aan huis geflyerd. Facebookpagina. Website. Nieuwsbrieven. Posters in wijkkast. Wekelijkse spreekuren in Doppio. Als je tips hebt hoe we nog meer mensen kunnen bereiken, horen we het graag van je. Het is een bewuste keuze om (tot nu toe) geen brieven door de gemeente te laten sturen. In dit stadium willen we als bewoners namelijk eerst zelf bedenken wat we zouden willen IN HET GEVAL DAT (!) het aardgas uit onze wijk zou gaan. Dit is een project/onderzoek om ons daarop voor te bereiden, niet om dat af te dwingen. De no regret maatregelen zijn daarbij inderdaad heel belangrijk en sowieso goed. Wat er ook gaat gebeuren.
Wat betreft ‘kostbaar’: dat zijn we aan het onderzoeken. Bij gelijkblijvende stijging van de kosten van aardgas wordt dat op termijn een zeer kostbare optie. We nemen deze (5e) optie wel mee in het onderzoek om te kunnen vergelijken (dus eens met jou), maar presenteren deze tot nu toe niet op de bijeenkomsten omdat die nu juist gaan over alternatieven voor aardgas. Als we aan het aardgas zouden blijven, hoeven we ook niets te onderzoeken.
Wat betreft ‘hobbyproject’: waarom lijkt het daar op? Moeten we een onderdeel minder hobby-achtig aanpakken? Zo ja, wat dan? En hoe? Tips blijven welkom. Ter informatie: in de klankbordgroep voor Statenwarmte zitten naast het wijkoverleg en BES ook de gemeente, provincie en Duurzaam Den Haag.
‘Neerleggen bij de wens van de overheid’: die discussie hoort mijns inziens thuis bij de overheid. En dan met name de rijksoverheid. Wij proberen ervoor te zorgen dat we voorbereid zijn op die wens zodat we straks niet verrast worden en we als wijk invloed kunnen uitoefenen op de manier waarop onze warmte-toekomst wordt vormgegeven.
De variant ‘nietsdoen’ wordt dus ook in het rapport vermeld. Het rapport komt ergens in juni uit en zetten we op de website.
Je hebt duidelijk ideeën over hoe het proces in elkaar zou moeten steken. Daar maken we graag gebruik van. Kom praten! Ik heb je via de Facebookpagina van Statenwarmte, waarop je ook actief bent, vanmorgen een uitnodiging daartoe gestuurd.
Met vriendelijke groet, Tom