Statenkwartier van toen: Traumatische seance in de Jacob Hopstraat

door Karel Wagemans

Over de seances, die in januari/februari 1858 door de Amerikaanse spiritist Daniel Home in Paleis Noordeinde zijn gehouden, is in later jaren het nodige geschreven – ook door het medium zelf. Koningin Sophie had Home ontboden om via hem contact te krijgen met de geest van haar jonggestorven zoontje Maurits. Met succes naar het schijnt, want Home liet na afloop een (in haar eigen woorden) blije Sophie achter. Zo’n kleine 90 jaar later ging het er in de Jacob Hopstraat 7 totaal anders aan toe. Daar heerste na een urenlange seance slechts ontreddering en verbijstering met bovendien een dode. Kranten uit het gehele land stortten zich dan ook gretig op de traumatische gebeurtenissen, die in de nacht van 9 op 10 oktober 1946 op dat adres hadden plaatsvonden. Eén van de eerste en meest complete verslagen is te vinden in de Nieuwe Leidsche Courant van 16 oktober 1946. De meeste andere bladen blijken bij hun eigen weergave van de feiten uit die bron te hebben geput. Veel is echter in nevelen gehuld gebleven.

Nieuwe Leidsche Courant van 16 oktober 1946

Het bovenhuis in de Jacob Hopstraat werd in die dagen bewoond door de Indisch oud-officier Hein van Veen en zijn tweede vrouw, de indertijd niet onbekende sopraanzangeres Toos Schleijer. Vóór haar huwelijk in 1937 met de 28 jaar oudere weduwnaar trad zij regelmatig op, onder meer in sociëteit De Witte, maar ook in muzikale radioprogramma’s. Zo valt bijvoorbeeld in een oude gids te lezen, dat zij op 5 december 1933 tijdens een lunchconcert de juwelenaria uit Faust van Gounod – de lezers van Kuifje welbekend! – voor de luisteraars thuis ten gehore zou brengen. Maar als getrouwde vrouw richtte zij haar energie vooral op het geven van zangles. Tot 1946 woonde het echtpaar aan de Thomsonlaan 141 om daarna naar de Jacob Hopstraat 7 te verhuizen. Het Statenkwartier was zich toen nog aan het herstellen van de evacuatie tijdens de oorlog en om de hoek lag de Willem de Zwijgerlaan deels in puin door neergestorte V2’s. Op dat moment niet echt de aantrekkelijke woonlocatie, die de wijk later (weer) werd. Wellicht trok de herinnering. Want Toos Schleijer had vroeger ruim 8 jaar met haar ouders in de Van Aerssenstraat 37 gewoond en daarna nog 3 jaar op kamers bij de weduwe Albertz in de Van Loostraat 12.

maandblad Club kroniek van 1 oktober 1930

In de Jacob Hopstraat kregen de Van Veens al snel gezelschap van Toos’ twee jaar jongere zus Corry Schleijer, rond die tijd uit Indië gerepatrieerd, waar zij in 1930 als verpleegster naar toe was gegaan. Tijdens de Japanse bezetting kwam zij terecht in het interneringskamp Lampersari-Sompok te Semarang op Java. Het sociaaldemocratisch dagblad Het Vrije Volk wist zijn lezers op 24 oktober 1946 te vertellen, dat zij daar door haar lotgenoten als een zenuwpatiënte werd beschouwd en als zodanig ook tijdelijk buiten het kamp in een inrichting was opgenomen. “Het is de vraag of zij in die inrichting, waar geen Hollandse doktoren of verpleegsters meer waren, de juiste behandeling heeft gekregen,” voegde de krant eraan toe.

weekblad De Kunst van 11 januari 1930

Een tijdelijke huisgenoot op de Jacob Hopstraat was dan nog een vriendin van de Goudsbloemlaan, die Toos en Corry kenden via een spiritistisch genootschap. In de pers werd deze dame slechts met de initialen M.S. aangeduid. Over haar is verder niets bekend en dat geldt ook voor de inwonende dienstbode, die na een doorwaakte nacht uiteindelijk haar verloofde had gebeld met het verzoek om de politie te laten komen. Toen die later op de ochtend arriveerde, bleek het meisje de enig aanspreekbare persoon in huis. Zij vertelde dat mevrouw Van Veen, haar zuster en de logee zich de avond daarvoor hadden teruggetrokken op de bovenste verdieping, waar zijzelf ook een kamertje had. In de grote slaapkamer aan de achterzijde hielden de vrouwen wel vaker een seance met zuster Corry als medium. Dit keer ging het er zeer rumoerig aan toe met gillen, kloppen en bonzen. Het leek er vervolgens op dat zij elkaar vloekend en tierend te lijf waren gegaan, aldus de dienstbode, die ook nog had horen roepen: “Ik zie een bloedzee!” en: “De doden staan op!” Pas na zevenen ’s morgens begon de herrie enigszins te bedaren. Verbazingwekkend was dat de heer des huizes, die in een kabinet op de eerste verdieping sliep, niets van het spektakel had vernomen en door alles heen had geslapen. Dat kwam omdat hij nogal doof was, verklaarde hij.

 Nieuwe Leidsche Courant van 16 oktober 1946

Corry Schleijer werd door de politie in de huiskamer aangetroffen en vroeg direct: “Moet u Toos hebben? Die is dood!” Die verklaring bleek juist: de zanglerares lag met van het lijf gescheurde kleren levenloos in de badkamer boven. Haar hals vertoonde sporen van wurging en dat was eveneens het geval bij mevrouw M.S., die vrijwel bewusteloos werd aangetroffen in de slaapkamer waar de seance had plaatsgehad. Zij had ook nog een verwonding aan het oog opgelopen. Net als de verpleegster verkeerde de logee in “een hoogst overspannen toestand”, zodat het raadzaam leek beide vrouwen over te brengen naar de Ramaerkliniek, een toenmalige zenuwinrichting bij Loosduinen. Tot enige uitleg waren zij in hun verdwaasde staat toch niet bij machte. Indien die uitleg naderhand door hen alsnog is gegeven, dan zijn daarover toen of later in de pers geen mededelingen verschenen. Wat zich die nacht nu precies op de Jacob Hopstraat 7 heeft voorgedaan, blijft dus de vraag.

Sectie op het lichaam van de 44-jarige Toos van Veen-Schleijer wees uit, dat er een oorknop in haar slokdarm was blijven steken. Maar verstikking was niet de oorzaak van haar overlijden geweest. Er werd veeleer gedacht aan een hartstilstand. Van de aanvankelijk veronderstelde moord bleek in elk geval geen sprake. De zangeres werd op 15 oktober 1946 op Oud Eik en Duinen begraven. Haar man stierf eind april 1950, 76 jaar oud. Uit een telefoonboek van datzelfde jaar blijkt, dat zuster Corry toen in Voorburg woonde en werkzaam was als particulier verpleegster. Hoe het mevrouw M.S. nadien is vergaan, valt bij gebrek aan gegevens niet te achterhalen. Die is waarschijnlijk naar de Goudsbloemlaan teruggekeerd.